 |
Anne Gullestad (1925-1998) - Minneord i Sogn avis, tirsdag 7. april 1998
Anne Gullestad til minne
Anne Gullestad var fødd i Kvinesdal i 1926 og valde noko heilt utradisjonelt for ei landsens jente, ho ville bli skodespelar. Og etter krigen gjekk ho ut som elev i det første kullet ved Statens Teaterskole. Ho fekk stipend og utdanna seg vidare som skodespelar og instruktør ved University of Georgia i USA. Dit kom ho også tilbake seinare som Visiting Professor.
Som fersk skodespelar fekk ho fort store roller, som Kristin i Kristin Lav-randsdatter og i Honningfuglen og Leoparden av Aslaug Vaa. Og det vart fleire store oppgåver som motspelaren til den store, unge skodespelaren Earle Hyman frå USA. Dei to fekk eit langvarig og nært samarbeid i teateret, og hadde eit samspel som slo gneistar, m.a. i oppsetjinga av Othello på DNS.
Og det var Den Nationale Scene som vart hennar arbeidsplass gjennom mange år. Her hadde ho roller som det gjekk ry om, som Anne Pedersdotter, og her utvikla ho seg som instruktør, samstundes som ho starta på sin veg som teaterbyggjar. Saman med redaktør Per Håland starta ho Vestlandske Teaterlag, og ho reiste rundt med eit Haugtussa-program og spelte inn pengar i by og bygd til det som seinare vart til Vestlandske Teatersenter og Hordaland Teater. Og sluttsteinen i byggverket — som truleg snart vert røyndom — ei brei teaterutdanning på Vestlandet. I dette arbeidet har Anne Gullestad heile tida vore drivande kraft, styreleiar, teatersjef og mykje meir heilt til det siste. I bergensperioden fekk ho dessutan tid til å skrive to kriminalromanar og debutere som filmregissør — for fjernsynsserien Maksveringar tidleg på 70-talet.
I Bergen vart ho gift med advokaten og kunstelskaren Vilhelm Haaland, og dottera deira, Agnete, voks opp i eit hus fylt av kunst og av framstånde kunstnarar og kulturpersonlegdomar. Ikkje minst i festspeltida var villaen ved sørspissen av nygårdsparken, Fredikspris, eit ope og livleg hus.
I 1977 kom Anne Gullestad til Førde for å vere med på å byggje opp eit nytt teater, og tida ved Sogn og Fjordane Teater vart svært viktig for henne. Her fekk ho verkeleg brukt sine evner som skodespelar — Den kvitkledde frå Amherst og Glør i gammal ved hugsar nok mange. Som instruktør for alt ifrå stykket om Nikka Vonen til Ibsen om oppvekst, Pippi Langstrømpe og Kinna-spelet. Som eit teatermenneske i full breidde, alltid på farten, alltid friske initiativ — som å byggje om ferja Innvik til teaterbåt. Ho hadde mykje å lære oss som jobba saman med henne om det å ta kontakt og byggje alliansar rundt teateret, det å byggje eit folkenært teater. Seinare fekk ho bruk for den eigenskapen som teatersjef på Riksteateret i ein periode då mange ville byggje ned den skapande teaterverksemda der. Men ho slåst for det ho trudde på — eit skapande folkenært teater — ein møtestad for levande menneske — og vann. Den kampen vann ho også på Hordaland Teater som ho var med og bygde opp frå grunnen av, og som ho leia aktivt til berre fjorten dagar før sjukdommen reiv henne bort.
Kontakt og samarbeid med andre teater var svært viktig for Anne Gullestad. Kontaktnettet hennar var legendarisk, ho nærast trylla fram samarbeidspart-narar av høg kvalitet i fleire verdsdelar. Eit dokketeater i Geneve, eitt i Ryazan i Russland. Ein teaterprofessor i USA, eller teaterpedagog frå New Zealand, ein rumensk dokketeaterinstruktør eller ei verdskjend indisk dansarinne — Anne kjende dei alle og kunne få dei til Oslo, Bergen eller Førde for å gje kurs og instruksjon. Opplæring, vidareutdanning, kunnskap i faget var noko ho hadde ei livslang tru på, og det skada slett ikkje at kursleiarane var stjerner i sitt fag. Eit svært nært samarbeid gjennom mange år hadde ho med den framståande scenografen og dokketeatermannen Karel Hlavaty, opphaveleg frå Tsjekko-slovakia.
Saman med han skapte ho fleire eksperimenterande og spennande oppsetjingar, som Hjallarbrui av Knut Horvei, ein vestnorsk dramatikar som ho var svært oppteken av. Og med i biletet av Anne Gullestad høyrer også dette at ho var svært oppteken av nyskriven norsk dramatikk, og gav mange skriveoppdrag til underteikna og andre, og ho var sjølv aktiv dramatikar med fleire barnestykke og dramatiseringar av eventyr.
Men det er likevel som teaterbyggjar Anne Gullestad kjem til å stå som ein av dei største i norsk teater i dette hundreåret og som har gitt henne St. Olavs Orden av 1. klasse. Få om nokon har gjort ein slik innsats for å byggje teater i bygd og by som ho, ikkje minst på Vestlandet. Det var også her hennar visjon om samarbeid mellom profesjonelle og amatørar vart til røyndom dei store utespela. Sogespela på Moster, Fimreite og Kinn og Gulen — dei fire Håkonarspe-la som hadde premiere sommaren 1997. Her var ho i sitt ess og styrde alt med myndig, men kjærleg hand. Til dei som tykte ho var laga for folkekjært og folke-nært teater, og som spurde om ho ikkje burde lage meir eksperimentelt teater, berre bles ho: Er ikkje Kinnaspelet eksperimentelt då?
Og ein annan gong, medan vi stod på kaia i Florø og såg på alle unge og gamle, profesjonelle og amatørar som strøymde til båten for å reise ut til Kinn, til prøve på Kinnaspelet, sa ho: Dette er eit privilegium!
For oss som såg henne slik, mellom Toralv Maurstad, bispar, skoneprest Odd Stubhaug, snikkarar i vikingkostymer, ungdommar med ringar i leppene og teatergalne småjenter, for oss var det klart: Anne var ein inspirerande og generøs sjef, og for meg også ein nær ven og samarbeidspartnar gjennom snart tredve år.
Men mest av alt dette — Anne var vår teaterdronning!
Vi lyser fred over hennar minne.
Rolf Lossegård
------------------------------------------------
Takk, Anne!
Du måtte gje deg, du òg. Det pensjonsalderen ikkje klarde, det klarde sjukdomen til slutt. Men verket ditt er ufatteleg, og du vil bli hugsa med takk av teatervener og amatørteaterfolk i heile Sogn og Fjordane.
Amatørteaterfolka møtte deg som leiar for Vestlandske Teaterlag. Du, som hadde ei stigande stjerne som skodespelar på Den Nationale Scene i Bergen, gjekk ut og ville gjere noko for barneteater og amatørteater. Ikkje noko av dette var særleg prioritert i offisiell norsk teaterpolitikk og ved institusjonsteatra. Vestlandske Teaterlag spelte barneteater og heldt kurs, og var til stor framhjelp for mange som glødde for teater i Hordaland og Sogn og Fjordane.
Seinare vart du nesten henta til teaterjobben ved Sogn og Fjordane Teater, Sogn og Fjordane hadde som einaste fylket i landet fått eit eige organ for teaterpublikum, Regionteaterrådet, som vart skipa av masse store folke-organisasjonar og enkeltpersonar i eit halvår før teateret kom. Vi ville ta i mot teatert på ein skikkeleg måte, vise at vi ville støtte og var glade for teateret, og gjerne komme med gode råd på vegen. Vi var fleire som alt då meinte at Du Anne måtte bli med til dette teateret og bli sjef, når så langt kom, og vi arbeidde aktivt i kulissane. Du kom, i lag med ei gruppe entusiastar. Teateret hadde ingen sjef i byrjinga, men du hadde autoriteten til å vere det, likevel, og påverka nok sterkt kva stykke teateret sett opp i byijinga. Og teateret viste vilje til å komme teaterpublikum i møte — med stykke som vedgjekk folk og som engasjerte. At det var Rolf Losnegård sitt stykke om «Maksværingar» som opna, var ei klar programerklæring.
Seinare vart du formelt teatersjef og vart den sterke krafta som hadde med alt som galdt teater i fylket å gjere. Folk kjende deg og visste kva du stod for, og amatørane viste og at dei hadde ein medspelar i deg. Du våga å bruke amatørane, dg, og sogespela dine er minnesmerke som vil bli ståande —ikkje minst «Kinnaspele» som du skapte i lag Rolf, Per Janke og venen din, Karl Hlavaty, som døydde altfor tidleg. Kinnaspelet tok pusten frå oss.
Hordaland teater er og ditt verk.
Du fekk gjort utruleg mykje, og i alle dine sjefsroller var du alltid like positivt folkeleg, omtenksam og interessert i det alle andre dreiv med. Du var nok eit hakk for folkeleg for hovudstadspressa då du og vart sjef for Riksteatert, men du sette deg raskt i respekt, og sørgde der og for å sende ut stykke som folk ville sjå, og Riksteateret hade ein gullalder.
Du har fått gjort nok, men sikkert ikkje så mykje som du ville, Teaterpublikum i Sogn og Fjordane ærar minnet ditt og skuldar deg stor takk!
Edvin Helgheim,
leiar i Regionteaterrådet |
 |
Anne Gullestad (1925-1998) - Begravelse (Strilen, onsdag 15. april 1998)
Fullsett kyrkje tok farvel med Anne Gullestad
I går ettermiddag tok ei fullsett Alversund kyrkje avskil med kunstnaren, teaterlegenden og mennesket Anne Gullestad.
Av Kenneth Ø. Monsen
På det kvite kistelokket låg ei einsleg barneteikning — ei prinsesse. Det var siste helsing til «Momma» frå barneborna Julianne og Jakob.
— Eg hugsar det første diktet du lærte meg, mor. Eg var sju år den gongen. No vil eg lesa det diktet for deg.
Med orda frå Arne Garborgs «Det stig av hav» byrja Agnete Haaland sin kjensleladde minnetale om mor si, Anne Gullestad, som døydde om kvelden første april.
— Du visjonerte for ordet, for kunsten og for livet. Du var alt for oss, mamma. Eg takkar deg for livet. Eg er så avsindig stolt over å vera dottera di, sa ho.
Alversund kyrkje var fylt til siste plass under gravferda i går ettermiddag. Familie, vener og ikkje minst kollegaer frå teatermiljøet var samla for å minnast Anne Gullestad. Kvinna som rakk å verta ei teaterlegende i levande live.
Det vart ei gravferd som er ei teaterdronning verdig. Bentein Baardson innleia minnestunda med framføringa av Knut Hamsuns «Skjergaardsø», før presten Odd Stubhaug las minneorda til Anne Gullestad. Deretter framførde Sigvart Dagstand «Sangen om gleden».
Seim Songkor song «Kongen er død», eit utdrag frå det siste store prosjektet Anne Gullestad regiserte: Håkonarspelet.
Under gravferda var det mange av Anne Gullestad sin familie og omgangskrins som ville senda ei siste helsing. Dei takka alle som ein for eit spanande liv med ei dynamisk kvinne — ikkje minst på og ved scenekanten. Men mennesket Anne Gullestad, medmennesket, ho fekk ein ekstra takk.
Anne Gullestad vart gravlagd ved sida av ektemannen sin, Wilhelm Jakob Haaland. |
| + | 1. Anne Gullestad, f. 26 Okt 1925, Træland, Kvinesdal, Vest-Agder, Norway  d. 1 Apr 1998, Bergen, Hordaland, Norway (Alder 72 år)
▻ Wilhelm Jakob Haaland | | | 2. Bernt Martin Gullestad, f. 6 Nov 1927, Træland, Kvinesdal, Vest-Agder, Norway d. 11 Aug 2010, Kristiansand, Vest-Agder, Norway (Alder 82 år) | | | 3. Olav Gullestad, f. 11 Okt 1929, Træland, Kvinesdal, Vest-Agder, Norway d. 17 Feb 2007, Tønsberg, Vestfold, Norway (Alder 77 år) | | | 4. Helga Gullestad, f. 4 Mai 1936 d. 22 Jan 2002, Kvinesdal, Vest-Agder, Norway (Alder 65 år) | | + | 5. Nålevende
▻ Johan Arild Aarli |
|
Slektstavle til 
1925 - 1998 (72 år)
Har 2 aner og 3 etterkommere i Familietreet.
1925 - 1995 (70 år)
Søsken
: Address
: Cemetery
: Farm
: Town
: Parish
: City
: Ikke satt